5 oktober 2023
De klimaatverandering en de achteruitgang van de biodiversiteit zijn voor de landbouwsector een belangrijke uitdaging. Daarom zochten we samen met VP Landbouw, een directe participatie van VP Capital, naar een duurzame vorm van landbouw. Door te kiezen voor regeneratieve landbouw willen we ervoor zorgen dat VP Landbouw futureproof wordt.
De Europese Farm to Fork-strategie, die deel uitmaakt van de Europese Green Deal, geeft aan dat landbouw een belangrijke rol kan spelen in het afremmen van de klimaatverandering. Zo halen graslanden CO2 uit de lucht en slaan het op in de bodem. Maar de bodemkwaliteit gaat er – onder andere door intensieve landbouw – drastisch op achteruit.
Regeneratieve landbouw legt de focus op het herstel en de verbetering van de bodemkwaliteit. De landbouwer put de bodem niet uit, maar herstelt het bodemleven. Daardoor wordt de grond vruchtbaarder en slaat hij meer water en CO2 op. Een gezond bodemleven – dat ontelbare organismen huist – is ook cruciaal om het verlies aan biodiversiteit aan te pakken. Het is een win-winsituatie voor de biodiversiteit, het klimaat en de droogtebestrijding. In landen als Australië en de Verenigde Staten wordt de techniek al meer toegepast. Toch blijft het aandeel ook daar voorlopig nog relatief beperkt. Volgens experts wordt 1,5% van het akkerland in de Verenigde Staten op regeneratieve wijze bewerkt.
Holistische aanpak
Enkele jaren geleden zocht VP Capital samen met VP Landbouw naar goede voorbeelden van duurzame landbouw. Jobien Laurijssen, Sustainability Manager bij VP Capital: “Regeneratieve landbouw leek ons het meest geschikt omdat het focust op bodemherstel en biodiversiteit en dat op een holistische manier.”
Naast de klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit zijn er nog andere redenen om over te schakelen op regeneratieve landbouw. Jobien Laurijssen: “Klanten zijn zich steeds meer bewust van de gevolgen die landbouw heeft op de planeet. Zij vragen naar duurzamere producten. Ook voedingsproducenten zijn dus vragende partij. Daarnaast wordt de regelgeving alsmaar strenger. In de Farm to Fork-strategie wordt bijvoorbeeld gesproken over een halvering van het gebruik van bestrijdingsmiddelen tegen 2030.”
Mest van eigen koeien
Sinds 2022 streeft VP Landbouw naar een regeneratieve aanpak. Harrie van Puijenbroek, directeur van Landgoed Gorp & Roovert, het landgoed waarop VP Landbouw is gevestigd: “Bepaalde technieken van de regeneratieve landbouw passen wij al decennialang toe. Het voer voor de dieren wordt bijvoorbeeld grotendeels op onze eigen akkers geteeld. De mest van ons vee wordt dan weer volledig ingezet in onze eigen akkerbouw en groenteteelt. Het vee dus een belangrijk onderdeel van onze kringloop. Omdat onze behoefte aan mest in de akkerbouw en groenteteelt groter is dan de productie van onze eigen veestapel, voeren we ook mest aan van enkele veehouders in de buurt. Zo sluiten we lokaal de kringloop.”
Gewasrotatie
Om de bodem te beschermen zet regeneratieve landbouw sterk in op gewasrotatie. “We wisselen af tussen gewassen die heel veel grondstoffen uit de bodem halen – zoals aardappelen en bieten – en rustgewassen. Denk bij die laatste aan grassen, granen en vlinderbloemigen. Vlinderbloemigen, zoals veldbonen, zijn eiwitrijke gewassen die hun eigen stikstof fixeren, waardoor er geen extra stikstof (zoals kunstmest) toegevoegd hoeft te worden. Dit jaar gaan we op één perceel een graangewas met een vlinderbloemige combineren. Dat soort mengteelten maken ook deel uit van onze regeneratieve werkwijze.”
Koolstof opslaan in de bodem
Door het bodemleven te stimuleren, zorgt regeneratieve landbouw er bovendien voor dat de bodem meer koolstof opslaat. Daar doet VP Landbouw extra inspanningen voor. “We ploegen zo weinig mogelijk en springen spaarzaam en slim om met gewasbeschermers”, aldus Harrie van Puijenbroek. “Die manier van werken zorgt voor meer koolstof in de bodem en verstoort het bodemleven niet, wat bijdraagt aan een betere waterhuishouding. Het zorgt er ook voor dat de bodem meer nutriënten vasthoudt en beter beschikbaar maakt voor de gewassen. Om meer koolstof op te slaan, zaaien we ook op alle akkerbouwpercelen jaarlijks groenbemesters in. Groenbemesters bestaan uit een mengsel van verschillende plantensoorten die in het najaar nog een goede groei hebben. Ze zorgen zo dat het land bedekt blijft om het bodemleven te beschermen bij vorst en hen van voedsel te voorzien. In het voorjaar wordt kort voor het inzaaien de groenbemester verwerkt op het land, zodat de planten kunnen dienen als voedselbron voor het bodemleven. Ook de grote wortelstelsels van granen en grassen die in de grond achterblijven, zorgen voor voedsel voor het bodemleven. Op die manier worden nutriënten en CO2 vastgelegd in de bodem.”
70 van de beschikbare 400 hectare ploegt VP Landbouw helemaal niet. Die koolstofopslag laat het landbouwbedrijf gecertificeerd, waarbij de regeneratieve teeltwijze via satellietbeelden en foto’s wordt gemonitord. “Op basis daarvan wordt de toename van CO2-opslag in de bodem en de verbetering van de biodiversiteit berekend. Die impact kunnen we via een digitaal platform verkopen.”
Biodiversiteit bevorderen
VP Landbouw experimenteert ook met methodes om de biodiversiteit bovengronds te bevorderen. Zo zaait het bedrijf gewassen in smalle stroken, zodat eventuele plagen en ziektes beperkt blijven tot één strook. Daardoor zijn er minder gewasbeschermingsmiddelen nodig, wat goed is voor de biodiversiteit.
Harrie van Puijenbroek: “De gewassen worden afgewisseld met gras-, klaver- en kruidenbloemenstroken, die aantrekkelijk zijn voor hazen en reeën, maar ook voor insectensoorten. Het principe wordt voorlopig wel op kleine schaal toegepast, omdat het heel arbeidsintensief is. Vorig jaar zijn de koeienweides ingezaaid met kruidenrijk grasmengsel en de volgende stap is het planten van voederhagen in de weides: die voorzien extra voedsel voor ons vee en bevorderen tegelijk de biodiversiteit.”
VP Landbouw gaat dit jaar ook verder. Ze willen de biodiversiteit op hun terreinen laten inventariseren. “De biodiversiteitsmonitor is een initiatief vanuit de provincie en is specifiek gericht op melkveebedrijven. Met de inventarisatie hebben we een nulmeting in handen die we zullen gebruiken om een roadmap op te stellen.”
Nieuwe technieken
Een nieuwe, herstelgerichte visie op landbouw omarmen betekent niet dat de tijd helemaal wordt teruggedraaid, integendeel. VP Landbouw gebruikt precisielandbouw om duurzamer te kunnen werken. “We proberen graag dingen uit en zijn ‘early adopters’ van nieuwe technologieën”, aldus Harrie van Puijenbroek. “Zo beschikken al onze tractors over gps en gebeurt het zaaien automatisch. We gebruiken ook camera’s om bijvoorbeeld onkruid of plagen te detecteren, zodat we gewasbeschermingsmiddelen heel gericht en lokaal kunnen aanbrengen. Precisielandbouw en andere technologische innovaties maken regeneratieve landbouw dus veel toegankelijker. Omdat onze medewerkers de experimenten samen uitvoeren, merken we dat het hele bedrijf het principe van de regeneratieve landbouw nu heeft omarmd.” In 2022 kon VP Landbouw rekenen op de interne Duurzaamheidsprijs van VP Capital.